Flaman Bölgesi'nde dini toplulukların yabancı finansmanıyla ilgili tarihi karar: Anayasa Mahkemesi yasağı kısmen iptal etti
Mahkemesi, Flaman hükümetinin dini toplulukların yabancı finansmanını yasaklayan kuralını, ifade yetersizliği gerekçesiyle iptal etti. Karar, Diyanet'in itirazı sonucunda alındı. Bakan Crevits, kararı dikkatle inceleyeceklerini açıkladı.
Flaman Bölgesi'nde dini toplulukların yabancı finansmanıyla ilgili tarihi karar: Anayasa Mahkemesi yasağı kısmen iptal etti
Mahkemesi, Flaman hükümetinin dini toplulukların yabancı finansmanını yasaklayan kuralını, ifade yetersizliği gerekçesiyle iptal etti. Karar, Diyanet'in itirazı sonucunda alındı. Bakan Crevits, kararı dikkatle inceleyeceklerini açıkladı.
Belçika'nın Flaman Bölgesi'nde, yerel dini toplulukların yabancı ülkelerden mali destek almasını yasaklayan düzenleme, Anayasa Mahkemesi tarafından kısmen iptal edildi. Mahkeme, söz konusu yasağın dini özgürlükleri orantısız şekilde kısıtladığına ve hukuki açıdan yeterince kesin ifade edilmediğine hükmetti.
İptal kararı, Türkiye tarafından finanse edilen Diyanet İşleri Başkanlığı'na (Diyanet) bağlı cami derneklerinin açtığı dava sonucunda verildi. Mahkeme, yasağın "yabancı finansman veya desteğin mutlaka dış müdahaleye yol açtığını kanıtlayamadığını" belirterek, mevzuatın hangi tür finansmanın kabul edilebilir olduğunu daha net bir şekilde tanımlaması gerektiğine işaret etti.
Yeni değerlendirme süreci başlıyor
Konuya ilişkin açıklama yapan Flaman Hükümeti'nin Yetkili Bakanı Hilde Crevits (CD&V), mahkeme kararını nota aldıklarını ve "planlanan tanıma kriterlerinin yeniden değerlendirilmesi sürecine dahil edeceklerini" ifade etti. Bakan Crevits, "Karar daha fazla incelenecek ve Anayasa Mahkemesi'nin yorumlarına nasıl uyum sağlanacağı değerlendirilecektir" açıklamasını yaptı.
Mahkeme, yabancı bir devlet tarafından maaşı ödenen dini görevlilerin istihdam edilmesini yasaklayan kuralı ise iptal etmedi. Bu durum, Türkiye'den maaş alan imamların görev yaptığı camilerin resmi olarak tanınmasının önünde bir engel olmaya devam ediyor.
Diyanet'in tanınma başvuruları reddedildi
Bakan Crevits, bu yaz sonuçlanan son tanıma başvuruları döneminde, çeşitli kriterleri karşılamadığı gerekçesiyle Diyanet'e bağlı hiçbir cami derneğinin tanınmasına onay vermediğini duyurdu. Crevits, mevcut Anayasa Mahkemesi kararının, bu 'tanınmama' durumunu etkilemeyeceğini vurguladı.
Bu, Diyanet'in yabancı finansman kurallarına yönelik ikinci yasal zaferi oldu. Benzer bir yasak, 2023 yılında da aynı gerekçelerle iptal edilmiş ve Flaman yasama meclisi tarafından daha sonra yasa değiştirilmişti.
Siyasi tepkiler ve arka plan
Ana muhalefet partisi Vlaams Belang, kararı sert bir dille eleştirerek, hükümeti Türk devletinin "beşinci kolu" olarak nitelendirdiği Diyanet camilerini finanse etmekle suçladı. Parti, Flaman hükümetinin Diyanet'e bağlı camilere aktarılan sübvansiyonların önemli bir kısmını oluşturduğunu iddia etmekte.
Flaman Bölgesi, 2017'deki terör saldırılarının ardından, özellikle camilerdeki yabancı etkiyi azaltmayı hedefleyen daha katı bir mevzuat yürürlüğe koymuştu. Resmen tanınan dini topluluklar, Flaman hükümetinden mali destek alabiliyor
Kararın Özeti ve İptal Edilen Hükümler
Mahkeme, Flaman yasasında yer alan bazı maddelerin, dini özgürlükleri aşırı şekilde kısıtladığına hükmetti. Kararda öne çıkan gerekçeler şöyle:
- Yasa maddelerinde “yabancı finansman veya destek” ibaresi yeterince kesin yapılmamış; hangi tür mali yardımların yasak kapsamına girdiği netleştirilmemiştir.
- Ayrıca, yabancı finansmanın otomatik olarak dış müdahaleye yol açtığına dair bir yansı doğrulama zorunluluğu sunulmamıştır.
- Dolayısıyla, düzenleme hukuki belirlilik (legal certainty) ilkesini zedeleyici nitelik taşımaktadır.
- Mahkeme, ancak yabancı devletler tarafından maaşı ödenen dini görevlilerin istihdamını yasaklayan hükmü iptal etmedi; bu hüküm, mahkemenin kararında geçerli kalmaya devam ediyor.
Sonuçta, yabancı finansman yasağı geniş kapsamlı olarak iptal edilirken, maaş kaynaklarının doğrudan yabancı devletten gelmesi hâli istisna olarak tutulmuştur.
Hukukçular Ne Diyor?
Kararın hukuki değerlendirmesi uzmanlar arasında geniş yankı uyandırdı. İşte hukukçuların yorumları:
1. Orantılılık ve İfade Belirsizliği Eleştirisi
Bazı anayasa hukukçuları, mahkemenin iptal gerekçesini doğru buluyor. Onlara göre, kamu düzenini koruma amacıyla yapılan sınırlamalar ancak orantılı olursa kabul edilebilir. Oysa bu yasa, ifadesel açıdan belirsiz ve genel tanımlamalarla yazılmıştı. Mahkeme de bu noktayı vurgulayarak, devletin düzenleme yetkisini kötüye kullanmaması gerektiğini hatırlattı.
2. Dini Özgürlüklerin Korunması
Bazı uzmanlar, kararın ifade özgürlüğü ve dini özgürlük açısından önemli bir adım olduğuna dikkat çekiyor. Anayasa ve uluslararası normlar, düşünce, vicdan ve din özgürlüğünü güvence altına alır. Bu karar, devletin dini toplulukların kaynaklarını aşırı şekilde denetleme hakkını sınırlandırmıştır.
3. Yasal Düzenleme İhtiyacı
Mahkeme kararına göre Flaman hükümeti, yeni bir düzenleme yaparken daha açık hükümler koymak zorunda kalacak. Hukukçular, yasada net sınırlar çizilmesi gerektiğini; örneğin hangi yabancı bağışların kabul edileceği, hangi miktarların bildirime tabi olacağı gibi kriterlerin şeffaf biçimde tanımlanması gerektiğini söylüyor.
4. Maaş Bağlantısına İstisna Meselesi
Kararda yabancı devlet maaşlı dini görevliler hükmünün iptal edilmemesi, tartışmalı bir alan olarak öne çıktı. Bazı hukukçular, bu hükmün “ara çözüm” niteliği taşıdığını, ancak bu istisnanın da ileride Anayasa Mahkemesi tarafından yeniden incelenebileceğini ifade ediyor.
5. Emsal Etki ve Bölgesel Yetki Sorunsalı
Flaman Bölgesi’nin iç hukukta yetki alanına giren düzenlemeler söz konusu ise de, Anayasa Mahkemesi kararı onun genel yasal sınırlarını da genişletmiş oldu. Bu karar, diğer bölgelerde ve benzer düzenlemelerde emsal teşkil edebilir. Hukukçular, bu kararın hem Flaman hem de Belçika düzeyinde dini kuralların denetimi konusundaki yaklaşımı yeniden şekillendirebileceğini öngörüyor.
Siyasi ve Toplumsal Yansımalar
Bakan Crevits, mahkeme kararını dikkatle incelediklerini belirterek, “Planlanan tanıma kriterlerini yeniden değerlendireceğiz” dedi. Ancak Crevits, maaşla ilgili hükmün geçerliliğini korumasından dolayı, Diyanet camilerinin tanınmasına ilişkin mevcut uygulamaların aynen devam edeceğini ifade etti.
Ana muhalefet partisi Vlaams Belang, kararı sert şekilde eleştirdi. Parti temsilcileri, bu kararın bölgedeki “yabancı etkileri” artırabileceğini savunuyor. Diğer yandan, cami toplulukları ve din özgürlüğü savunucuları kararı memnuniyetle karşıladı ve kararın toplumsal hoşgörüyü destekleyici bir adım olduğunu belirtiyor.
Halil Uygun
