Tip 1 diyabet teşhisi 5 yaş altında artıyor: Hastalık daha agresif, erken müdahale şart
Belçika’da çocuklarda teşhis yaşı düşüyor, uzmanlar “sessiz ilerleyen” hastalığa karşı uyarıyor
Tip 1 diyabet teşhisi 5 yaş altında artıyor: Hastalık daha agresif, erken müdahale şart
Belçika’da çocuklarda teşhis yaşı düşüyor, uzmanlar “sessiz ilerleyen” hastalığa karşı uyarıyor
Belçika’da son yıllarda çocuklarda tip 1 diyabet teşhisleri belirgin biçimde artarken, hastalığın başlangıç yaşı da giderek düşüyor. Sağlık uzmanları, artık 5 yaş altındaki çocuklarda bile agresif seyreden vakalar görüldüğüne dikkat çekiyor. KU Leuven Üniversitesi’nden Prof. Dr. Chantal Mathieu, “Tip 1 diyabet yalnızca bir çocukluk hastalığı değil, hızla ilerleyen bir otoimmün bozukluk. Erken teşhis, hayat kurtarır” uyarısında bulundu.
Dünya Diyabet Günü kapsamında Belçika genelinde 170’ten fazla okulda “Mavi Giyin (Ga voor blauw)” kampanyası düzenleniyor. Kampanya kapsamında öğrencilere ve çalışanlara farkındalık eğitimleri veriliyor, öğrenciler mavi kıyafetlerle diyabet farkındalığına destek oluyor.
Sciensano’nun 2024 sağlık raporuna göre Belçika’da 880 binden fazla kişi diyabet tedavisi görüyor. Bu oran, ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 7,6’sına denk geliyor. Tip 1 ve tip 2 diyabet birlikte değerlendirildiğinde, 2013’e kıyasla yüzde 33’lük bir artış görülüyor. Düşük gelirli bölgelerde oran yüzde 11,7’ye kadar çıkıyor.
Daha Küçük Yaşta, Daha Ağır Seyir
Tip 1 diyabet, bağışıklık sisteminin pankreası hedef almasıyla gelişen, ömür boyu insülin enjeksiyonu ya da pompa kullanımı gerektiren kronik bir hastalık. Prof. Mathieu’ye göre, son yıllarda çocuklarda görülen vakalar hem daha erken başlıyor hem de daha hızlı ilerliyor:
“Eskiden 10 yaş civarında gördüğümüz tip 1 diyabeti artık 4-5 yaşında teşhis ediyoruz. Bu da metabolik dengeyi korumayı zorlaştırıyor. Virüsler, beslenme şekli ve çevresel faktörler önemli tetikleyiciler arasında. Hastalığın genetik olmaktan çok çevresel faktörlerle ilişkilendiğini görüyoruz.”
KU Leuven ve UZ Gasthuisberg işbirliğinde yürütülen EDENT1FI projesi, 100 binden fazla çocuğu tarayarak diyabet antikorlarını erken dönemde saptamayı hedefliyor. Mathieu, “Erken belirti taraması sayesinde ölüm riski dramatik şekilde azalıyor. Her yıl 1-2 çocuk geç tanı nedeniyle hayatını kaybediyor. Oysa test basit ve uygulanabilir” dedi.
Diyabet Sayısı Dünyada da Rekor Seviyede
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) verilerine göre, dünya genelinde 9,5 milyon tip 1 diyabetli bulunuyor. Bu sayı 2021’e göre yüzde 13 artış anlamına geliyor.
Yaklaşık 1 milyon çocuk 14 yaşın altında, 800 bini ise 15-19 yaş aralığında.
Belçika’da diyabetle yaşayanların sayısı Avrupa ortalamasının üzerinde. ZAS Hastanesi Endokrinoloji Uzmanı Dr. Daniel Klink, toplumsal önyargıların erken teşhisin önünde engel oluşturduğunu vurguladı:
“Hâlâ ‘çok şeker yedi, o yüzden oldu’ gibi mitlerle karşılaşıyoruz. Oysa tip 1 diyabet, şeker tüketimiyle değil, bağışıklık sistemiyle ilgilidir. Aileler genelde susuyor, utanıyor. Bu da teşhisi geciktiriyor.”
Klink’e göre çocuk diyabet merkezleri erken dönemde ailelere eğitim vermeli: “Pompa ve sensör teknolojileri yükü hafifletiyor ama çocukların sosyal yaşamını zorlaştırıyor. Popcorn yiyebilirler ama her lokmayı hesaplamak zorundalar.”
“Mavi Giyin” Kampanyası Tüm Ülkeye Yayılıyor
KU Leuven destekli Hippo and Friends Derneği, bu yıl Dünya Diyabet Günü kapsamında “Ga voor blauw” (Maviye Git) kampanyasını yalnızca ilkokullarda değil, ortaokul, üniversite ve kamu kurumlarına da genişletti.
Kampanya çerçevesinde öğrencilere diyabetin belirtilerini anlatan eğitim paketleri dağıtılıyor.
Prof. Mathieu, bu girişimin hedefini şöyle özetledi: “Tip 1 diyabet görünmez bir hastalık. Çocuk bir gün tamamen sağlıklı görünür, ertesi gün komaya girebilir. Görünmezlik ölümcül olabilir; bu nedenle konuşmak, anlatmak zorundayız.”
Belçika Sağlık Bakanı Frank Vandenbroucke de kampanyaya destek vererek, “Erken teşhis, sorunların büyümesini önler. Aile hekimleri, öğretmenler ve veliler bu konuda bilinçlenmeli” dedi.
Erken Tarama ve Aşı Programı Çağrısı
Uzmanlar, tip 1 diyabetteki artışın yalnızca tıbbi değil, sosyal ve çevresel bir kriz olduğunu savunuyor. Avrupa genelinde hastalığın özellikle kent merkezlerinde hızla arttığı, virüsler ve çevresel toksinlerin çocuk bağışıklığını zayıflattığı belirtiliyor.
Belçika Diyabet Birliği, hükümetten 2026 sağlık bütçesinde 10 milyon euro’luk erken teşhis fonu ayrılmasını talep etti.
Ayrıca tüm yeni doğanlar için ulusal antikor tarama programı ve okul çağındaki çocuklara yönelik aşı destekli önleme stratejisi öneriliyor.
Diyabetle Yaşam Öğrenilebilir, Gecikme Affetmiyor
Tip 1 diyabet bugün tamamen önlenemese de, erken teşhis ve bilinçli takip sayesinde ölümcül riskler en aza indirilebiliyor. Prof. Mathieu son sözünde şu mesajı verdi: “Tip 1 diyabetli çocuklar, doğru bakım ve eğitimle her şeyi başarabilir. Ancak sessiz kalırsak, onlar için her dakika risk demektir. Farkındalık, en güçlü tedavi.”
Belçika’da Kasım ayı boyunca okullar, hastaneler ve belediyeler “Mavi Giyin” etkinliklerine katılarak tip 1 diyabet konusunda toplumsal farkındalık yaratmayı sürdürecek.
Halil Uygun
