ÖZEL HABER | Teröriste vatandaşlık yok mu? N-VA’dan tartışmalı teklif
"Devlete savaş açan biri, onun haklarından da yararlanamaz". N-VA, teröristlerin Belçika vatandaşlığını otomatik olarak kaybetmesini istiyor.
ÖZEL HABER | Teröriste vatandaşlık yok mu? N-VA’dan tartışmalı teklif
"Devlete savaş açan biri, onun haklarından da yararlanamaz". N-VA, teröristlerin Belçika vatandaşlığını otomatik olarak kaybetmesini istiyor.
Belçika siyaseti, radikal suçlar karşısında sertleşme eğiliminde. N-VA (Yeni Flaman İttifakı) milletvekilleri Koen Metsu, Sarah Smeyers ve Sophie De Wit’in geçtiğimiz yıl sunduğu yasa teklifi, şimdi yeniden gündeme geliyor: Terör suçundan mahkûm olan herkesin Belçika vatandaşlığı otomatik olarak düşürülsün. Partinin önde gelen isimlerinden Koen Metsu, teklifin Meclis komisyonlarında bir an önce görüşülmesini isterken, sert ifadeler kullandı: "Bir kişi, devlete karşı suç işlerse artık o devletin vatandaşı olmayı hak etmiyor demektir. Suç ortaklığı, hatta sadece niyet bile vatandaşlık hakkını ortadan kaldırmalı.”
Yasanın hedefi: Otomatik vatandaşlık kaybı
N-VA’nın önerdiği düzenlemeye göre, terörizmden mahkûm olan bir kişiye ceza veren hâkim, aynı zamanda vatandaşlığın düşürülmesine de karar verecek. Bu karar, mevcut uygulamanın aksine, savcının ayrı bir başvurusuna ya da hâkimin takdirine bırakılmadan otomatik ve doğrudan bir sonuç haline gelecek. Milletvekilleri, bu yasanın daha önce yürürlükte olması durumunda, kamuoyunun tanıdığı radikal isimlerden bazılarının çoktan vatandaşlıktan çıkarılmış olacağını belirtiyor. Örnek olarak, 2015 yılında terör örgütü üyeliğinden mahkûm edilen Sharia4Belgium lideri Fouad Belkacem gösteriliyor.
Mevcut yasal durum: Yeterli mi, etkisiz mi?
Belçika’da halihazırda bir kişi, terör suçundan dolayı vatandaşlığını kaybedebilir. Ancak bu sadece belirli şartlar altında mümkün:
-
Kişi, Belçika doğumlu değilse,
-
Sonradan vatandaşlık kazanmışsa,
-
En az 5 yıl hapis cezası almışsa,
-
Savcılık talepte bulunursa,
-
Ve nihayetinde mahkeme bu yönde karar verirse.
Bu süreç hem yavaş hem de sonuç alma oranı düşük. N-VA’ya göre bu karmaşık yapı, terörle mücadelede caydırıcılığı zayıflatıyor.
Eleştiriler: İnsan hakları ve çifte standart endişesi
Ancak yasa teklifi, özellikle insan hakları savunucuları tarafından çifte vatandaşlar aleyhine ayrımcılık doğurabileceği gerekçesiyle eleştiriliyor. Çünkü bu uygulama sadece çifte vatandaşlığı olan kişiler için geçerli olacak. Belçika vatandaşı olup başka bir vatandaşlığı bulunmayan kişiler için vatandaşlıktan çıkarma teknik olarak mümkün değil. Ayrıca “niyet” ya da “suç ortaklığı” gibi kavramların hukuki sınırlarının belirsizliği, kişilerin adil yargılanma hakları açısından risk oluşturabilir. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, bireylerin vatandaşlıktan keyfî biçimde çıkarılmasına karşı sıkı koruma sağlıyor.
N-VA neyi hedefliyor?
Koen Metsu’ya göre bu yasa sadece güvenlik değil, aynı zamanda hukuk devleti refleksi:
“Teröre katılmak — fail ya da suç ortağı olarak — demokrasimize ve hukuk düzenimize kasıtlı bir saldırıdır. Hiç kimse kazara terörist ilan edilmez.” Teklif, Flaman seçmene güvenlik konusunda net bir duruş sunmayı hedefliyor. Aynı zamanda 2026 seçimleri öncesi, göç ve radikalleşme karşıtı söylemini sertleştiren N-VA’nın, MR ve Vlaams Belang gibi partilerle sağ blok içinde liderliği yeniden kurma stratejisinin bir parçası olarak da yorumlanıyor.
Adalet mi, siyasi sinyal mi?
N-VA’nın yasa teklifi, radikal suçlara karşı daha sert bir hukuki çerçeve oluşturmayı amaçlasa da, insan hakları, ayrımcılık riski ve hukuki netlik konularında ciddi sorular doğuruyor. Bu teklif yasalaşırsa, Belçika vatandaşlığı artık sadece bir hak değil, aynı zamanda kaybedilebilir bir ayrıcalık haline gelecek. Ancak bu, terörle mücadelede ne kadar etkili olur, yoksa yalnızca sembolik bir siyasi mesaj mı verir, bunu zaman gösterecek.
Karşıt Görüş 1: Anayasaya Aykırı mı?
Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Hannelore Vanden Bosch bu teklifin ciddi bir hukuki sorun içerdiğini belirtiyor: “Vatandaşlık hakkı, sadece bir hukuki statü değil, anayasal bir kimliktir. Özellikle doğuştan Belçika vatandaşı olan kişilerin vatandaşlığını düşürmek, anayasanın 8. ve 10. maddeleriyle çelişebilir.” Teklifte bu durum göz ardı edilse de, çifte vatandaşlığı olmayan kişilere karşı bu cezanın uygulanamayacak olması da hukuki eşitlik ilkesini zedeleyebilir.
Karşıt Görüş 2: İnsan Hakları ve Mülksüzleştirme Riski
Belçika İnsan Hakları Birliği (LDH) de yasa teklifine sert şekilde karşı çıkıyor. LDH sözcüsü:
“Vatandaşlıktan çıkarmak, bir kişiyi ‘vatansız’ bırakma riski doğurur. Bu, insan hakları sözleşmelerine göre ancak çok istisnai durumlarda uygulanabilir. Terör suçu elbette ağırdır, ama hukuki dengeyi kaybedersek, hukuk devleti de yara alır.” Ayrıca teklifin önleyici bir etki yapmayacağı, sadece “toplumsal tepkiyi tatmin eden bir ceza görüntüsü” sunduğu eleştirisi de var.
Karşıt Görüş 3: Güvenlik mi, popülizm mi?
Kriminolog Prof. Dr. Patrick Mertens ise konunun daha çok siyasal alanla ilgisi olduğunu savunuyor: “Bu tarz teklifler güvenlikten çok siyasi mesaj taşır. Vatandaşlığı düşürmekle terör tehdidi ortadan kalkmaz. Aksine, bireyin radikal çevrelere daha fazla itilmesine, hatta Avrupa dışına taşınan tehdidin kontrolsüzleşmesine neden olabilir.” Mertens’e göre güvenlik politikaları, cezalandırmadan çok önleme, entegrasyon ve denetim odaklı olmalı.
Siyasi Denge: MR ve Vlaams Belang destek veriyor, PS ve Groen karşı
Teklif, sağ partiler arasında yankı buldu. Vlaams Belang, “daha bile sert olunmalı” görüşünü savunurken, liberal MR partisi, “vatandaşlığa ihanetin bedeli olmalı” diyerek destek sinyali veriyor. Öte yandan sosyalist PS, yeşiller Groen ve Ecolo, teklifin “hukuku araçsallaştırdığı” ve “çifte vatandaşları hedef gösterdiği” görüşünde. PS’li bir vekilin yorumu dikkat çekici:
“Aynı suçu işleyen iki kişiden biri vatandaşlığını kaybederken, diğeri sadece ceza alacak. Bu eşitlik değildir, ayrımcılıktır.”
Avrupa’daki Durum: Fransa, Almanya, Hollanda ne yapıyor?
Belçika bu konuda yalnız değil. İşte birkaç örnek:
-
Fransa, 2015 Paris saldırılarından sonra terör suçlularının vatandaşlıklarının düşürülmesini gündeme aldı, ancak hukuki ve anayasal itirazlar nedeniyle teklif kadük kaldı.
-
Almanya, çifte vatandaşlığı olan IŞİD mensuplarının vatandaşlığını düşürebiliyor, ancak bu sadece yurtdışında çatışmalara katılmış kişilerle sınırlı.
-
Hollanda, belirli durumlarda radikal aşırıcılıkla bağlantılı kişilerin vatandaşlığını iptal edebiliyor; ancak burada da yargı denetimi şart.
Bu ülkelerde de aynı tartışma sürüyor: Güvenlik ile temel haklar arasında nasıl bir denge kurulmalı?
Hukuk devleti nereye kadar esnetilebilir?
N-VA’nın yasa teklifi, Belçika’da yıllardır devam eden göç, radikalleşme ve güvenlik tartışmasının bir parçası. Bu teklif yalnızca bir cezalandırma aracı değil; aynı zamanda kimlik, vatandaşlık ve aidiyet üzerine bir tartışmayı da tetikliyor.
Ancak ortaya çıkan temel soru hâlâ geçerli: "Devlete savaş açan birine vatandaşlık çok mu fazla?"
Yoksa "Hukuk devleti, en zor durumda bile adaletten sapmamalı mı?" Belçika önümüzdeki aylarda bu ikilemle yüzleşmek zorunda kalacak
Halil Uygun
